مهمانی کوچک
پرنده ها خواستند قدم بزنند،
ماشین پیچید توی کوچه،
بوق زد
و پرنده ها پریدند.
خواستند روی دیوار بنشینند،
گربه خیز برداشت
و باز پرنده ها پریدند.
از ته کوچه،
از دل خانه ای قدیمی،
بالکن برای پرنده ها دست تکان داد
و آنها را دعوت کرد به مشتی دانه،
کنار گلدانهای شمعدانی.
« حسین تولائی »
هنرمندان روانپریش
رابطه هنر با بیماری روانی یک رابطه دوطرفه است؛ اما این طور هم نیست که در زندگی هنرمندان همیشه باید به دنبال یک بیماری روانی بگردیم. برخی از نقاشیهائی که بیماران روانی؛ مخصوصا افراد مبتلاء به اسکیروفرنی، می کشند به قدری جالب هستند که حتی نقاشان سورئالیست کاردرست هم برای الهام گرفتن از آنها استفاده می کنند. حتی بعضی از مجموعه داران هم این نقاشیها را جمع آوری می کنند.
« ونسان ون گوگ » نقاش نماد هنرمندانی است که با بیماری روانی دست و پنجه نرم کرده اند. برخی معتقدند که تابلوی « شبهای پرستاره » او ناشی از توهم بینائیش بوده است. یعنی وی درختها و آسمان را همان طوری که می دیده کشیده است. البته افرادی که چنین گمان می کنند فراموش کرده اند که « ون گوگ » قبل از اینکه بیمار باشد، یک هنرمند تراز اول است؛ نه کسی که کپی کننده توهماتش است؛ اما چیزی که در مورد او مسلم است این است که او بارها و بارها در زندگیش حمله های افسردگی را تجربه کرده است. او فرزند ساکت و آرام یک خانواده پرجمعیت بود. اولین باری که وی افسردگی را تجربه کرد، 11 سال داشت و زمانی بود که به یک مدرسه شبانه روزی فرستاده و از خانواده اش دور شده بود؛ اما شروع جوانی او بد نبود. او به واسطه عموهایش که صاحب گالری بودند در بنگاهی در لندن دلال آثار هنری شد و از پدرش هم بیشتر پول درمی آورد؛ اما بعد از اینکه از دختر صاحبخانه اش جواب رد شنید، کم کم منزوی شد و سرانجام به این نتیجه رسید که نباید از آثار هنری استفاده مالی کرد. به همین خاطر هم از کارش اخراج شد. کسی هم نقاشیهای خودش را نمی خرید. همین از دست دادنهای بسیار و فاصله ای که بین دنیای واقعی و دنیای آرمانی « ون گوگ » بود به تدریج او را افسرده کرد که در نهایت به خودکشی وی منجر شد؛ اما این افسردگی به غیر از خودکشی حاصل دیگری هم داشت؛ کشیدن بیش از 20 تابلو در 2 ماه پایانی عمر.
« کامیلا کلوده »؛ مجسمه ساز فرانسوی، یکی دیگر از قربانیان بیماری روانی بود. او در سال 1864 میلادی؛ یعنی زمانی که دخترها را تشویق به گلدوزی می کردند، در فرانسه به دنیا آمد. از همان نوجوانی بی خیال زندگی عادی شد و برای مجسمه ساز شدن به پاریس مهاجرت کرد. در 20 سالگی شاگرد « رودن »؛ مجسمه ساز مشهور، شد و در کارهایش روز به روز پیشرفت کرد؛ اما او فقط شاگرد « رودن » نبود. او عاشق استادش شده بود و همین عشق هم کار دستش داد. استاد بعد از 15 سال با شخص دیگری ازدواج کرد؛ ضمن اینکه وی هیچ گاه در سایه « رودن » آن قدری که حقش بود دیده نشده بود. همه این عوامل دست به دست هم دادند تا بیماری روانی « کامیلا » در سن 41 سالگی آشکار شود. « کامیلا » شروع کرد به نابود کردن مجسمه هایش. همچنین او این هذیان را داشت که « رودن » ایده های هنریش را می دزدد و در صدد توطئه ای برای کشتن وی است. سرانجام او چاره ای جز بستری شدن در آسایشگاه روانی را نداشت؛ جائی که تا پایان عمرش؛ یعنی سال 1943 میلادی، در آن جا ماند. روانپزشکان بیماریش را اسکیزوفرنی پارانوئید تشخیص داده بودند.
از دیگر هنرمندان مبتلاء به بیماری روانی « لارس فون تریه »؛ کارگردان روانکاوانه ترین و عجیب و غریبترین فیلمهای معاصر، است. وی که سازنده فیلمهائی چون « داگ ویل »، « احمقها »، « رقصنده در تاریکی » و ... است خود از چند نوع ترس مرضی و افسردگی رنج می برد. آن چیزی که بیش از هر چیزی در او مشهود است ترس او از پرواز است. او آن چنان از پرواز می ترسد که فاصله بین زادگاهش دانمارک تا فرانسه را خودش با اتومبیل شخصی رانندگی می کند. موقع پروازهای اجباری هم باید جائی خاص در هواپیما برایش بسازند و خدم و حشم لحظه ای ترکش نکنند. در مورد افسردگیهای گاه و بی گاه و فلج کننده اش هم خودش در مصاحبه هایش چیزهائی گفته؛ اما دلیلش مشخص نیست.
در فهرست بلندبالای هنرمندان روانپریش نامهای زیر به چشم می خورد: « دیوید ویلیامز » کمدین، « رابرت شومان » آهنگساز، « ادگار آلن پو »ی شاعر و نویسنده، « ادوارد مونش » نقاش، « مل گیبسون » بازیگر، « والت ویتمن » شاعر، « ریلکه » شاعر، « جکسون پولاک » نقاش، « پل گوگن » نقاش، « هریسون فورد » بازیگر، « لئونارد کوهن » ترانه سرا، « سید برت » آهنگساز، « فرانسیسکو گویا »ی نقاش، « وودی آلن » کارگردان، « آنجلینا جولی » بازیگر و ... .
نقاشیهای زیر نقاشیهائی هستند که بیماران مبتلاء به بیماریهای روانی کشیده اند:
این نقاشی متعلق به « لوئیس وین » است که در سن 47 سالگی به اسکیزوفرنی دچار شد. گربه هائی که او در این نقاشی کشیده است هم ناشی از توهمهای او هستند و هم ناشی از درکی که او از دنیا به عنوان یک مکان خطرناک و پر از توطئه داشته است.
این نقاشی را یک بیمار روانی به نام « دیمیتر کسل » کشیده است. خودش در مورد این نقاشی گفته است که این تورهای قرمز شاخه های الکتریکی مغز او هستند. مشتهای گره کرده و دندانهای آشکار نشان دهنده خشم بسیاری است که بیمار نسبت به جهان و بیماریش دارد.
این نقاشی نیز مربوط به یک بیمار اسکیزوفرنی 25 ساله به نام « درک بیز » است. ظاهرا وی در این نقاشی مزرعه ای را در غرب کانادا کشیده است؛ اما در واقع کودکی وحشتناک و خشنش را نشان می دهد.
منبع: دو هفته نامه « دانستنیها »
اصطلاح « ستون پنجم » از کجا آمده است؟
حتما تاکنون اصطلاح « ستون پنجم » به گوشتان خورده است. « ستون پنجم » به معنی جاسوس یا نیروی نفوذی درون تشکیلات دشمن است که برای یک دولت یا ارتش دیگر خبرچینی می کند و گاهی تشکیلات آنها را بر هم می زند؛ اما وارد شدن این اصطلاح به ادبیات سیاسی داستان جالبی دارد. در جنگ داخلی اسپانیا در دهه 1930 میلادی، عده ای از نظامیان و کشیشان کلیسا با هم پیمان بستند و به سرکردگی « ژنرال فرانسیسکو فرانکو » با یک کودتای نظامی تمام خاک اسپانیا را به تصرف درآوردند. آنها جمهوری ای را که به پشتوانه مردم به وجود آمده بود شکست دادند و یک دیکتاتوری مطلق را جایگزین آن کردند. در آخرین مرحله جنگ، بخشی از نیروهای « فرانکو » که به « ژنرال مسولا » سپرده شده بودند برای فتح مادرید به سمت این شهر حرکت کردند. « مسولا » قبل از شروع حمله، برای تضعیف روحیه جمهوریخواهان که شهر را در دست خود داشتند، پیغامی به این شرح برای آنها فرستاد: « من با 4 ستون سرباز و تجهیزات از 4 جهت به سوی مادرید حرکت می کنم؛ اما فقط این 4 ستون نیستند؛ چرا که ما ستون دیگری داریم که در مادرید و در میان شما هستند که دانسته یا ندانسته برای ما فعالیت می کنند. اگر از 4 ستون اعزامی واهمه ندارید، از این ستون پنجم بترسید که در همه امور شما نفوذ دارند و راه ورود 4 ستون دیگر ما را به درون شهر هموار می کنند. » اصطلاح « ستون پنجم » همین جا اختراع شد.
منبع: دو هفته نامه « دانستنیها »