قانون ثبت اسناد و املاک مصوب 26/ 12/ 1310 با اصلاحات بعدی
ماده 1- در هر حوزه ابتدائی به اقتضاء اهمیت محل، یک اداره یا دایره ثبت اسناد و املاک تأسیس می شود. ممکن است هر اداره یا دایره دارای شعبی باشد.
ماده 2- مدیران و نمایندگان ثبت و مسئولین دفاتر و صاحبان دفاتر اسناد رسمی جز در محل مأموریت خود، نمی توانند انجام وظیفه نمایند. اقدامات آنها خارج از آن محل، اثر قانونی ندارد.
ماده 3 و 4 و 5- ملغی شده است.
ماده 6- ( اصلاحی مصوب 18/ 10/ 1351 ) برای رسیدگی به کلیه اختلافات و اشتباهات، سریعا امور ثبت اسناد و املاک در مقر هر دادگاه استان، هیئتی به نام هیئت نظارت؛ مرکب از رئیس ثبت استان یا قائم مقام او و دو نفر از قضات دادگاه استان به انتخاب وزیر دادگستری ( در حال حاضر، به انتخاب رئیس قوه قضائیه )، تشکیل می شود. هیئت مزبور به کلیه اختلافات و اشتباهات مربوط به امور ثبتی در حوزه قضائی استان رسیدگی می نماید. برای این هیئت یک عضو علی البدل از قضات دادگستری یا کارمندان ثبت مرکز استان از طرف وزیر دادگستری تعیین خواهد شد.
ماده 7- دفاتر لازم برای ثبت اسناد و املاک و عده و نوع و ترتیب آنها مطابق نظامنامه ای که از طرف وزارت عدلیه تنظیم می شود معین خواهد شد.
ماده 8- مراجعه به دفاتر املاک برای اشخاص ذینفع مطابق مقررات نظامنامه وزارت عدلیه جایز است.
ماده 9- در نقاطی که اداره ثبت موجود است، از تاریخ اجرای این قانون و در سایر نقاط، پس از تشکیل اداره یا دایره ثبت وزارت عدلیه، حوزه هر اداره یا دایره ثبت را به چند ناحیه تقسیم کرده و به ثبت کلیه اموال غیرمنقول واقعه در هر ناحیه اقدام می کند. ( سازمان ثبت اسناد و املاک در اجرای ماده 9 قانون ثبت، اولا حوزه ثبتی را به چند بخش تقسیم می کند و سپس، برای ثبت املاک، مبادرت به انتشار آگهی می نماید و عموم مردم را مطلع می سازد تا برای ثبت املاک خود آماده باشند. در آگهی مذکور، اول، حدود بخشی که املاک آن باید به ثبت برسد مشخص می شود و دوم، تاریخ نشر آگهی و سوم، اعلام این مطلب که از همان روز انتشار آگهی، مقدمات نصب پلاک و توزیع اظهارنامه شروع خواهد شد را درج می نماید. لازم به یادآوری است که قبل از نشر آگهی، مطابق ماده 9، پس از تأسیس اداره ثبت دفاتر، توزیع اظهارنامه و دفاتر و لوازم دیگر؛ از قبیل پلاک و وسائل نصب آن تهیه می گردد تا نماینده ثبت در محل حاضر و شروع به شماره گذاری و نصب پلاک نماید. از جمله مقدماتی که قبل از نشر آگهی، لازم است برای حفظ حقوق موقوفات انجام گردد این است که سازمان ثبت مطابق ماده 25 آئین نامه قانون ثبت، مراتب را به اداره اوقاف اعلام می دارد تا نماینده اداره مذکور نیز در مورد ثبت موقوفات اقدام نماید.
ماده 10- در تاریخ معین شده در ماده 9 قانون ثبت، آگهی دیگری به عنوان آگهی مقدماتی منتشر می شود که این آگهی در سه نوبت ظرف 30 روز، در جراید کثیرالانتشار درج می شود؛ یعنی روز اول و روز پانزدهم و روز سی ام منتشر می گردد. در آگهی مذکور، چهار مورد ذکر می شود: 1- حدود ناحیه ای که باید به ثبت برسد درج می شود. 2- در آگهی قید می شود که از نوبت اول انتشار آگهی، عملیات مقدماتی ثبت؛ از قبیل شماره گذاری املاک، نصب پلاک و توزیع اظهارنامه شروع خواهد شد. 3- به کسانی که حق ثبت دارند اخطار می شود که ظرف 60 روز از نشر اولین آگهی، اظهارنامه ثبتی را تکمیل و تسلیم اداره ثبت نمایند. 4- در آگهی تذکر داده می شود چنانچه اشخاص نسبت به ثبت ملک خود اقدام نکنند، ملک آنان به عنوان مجهول المالک آگهی می گردد. مجهول المالک از نظر قانون ثبت، غیر از مجهول المالک در قاننون مدنی و قوانین دیگر است. در قانون مدنی، مجهول المالک به معنای لغوی کلمه استعمال شده و عبارت از مالی است که صاحب آن معلوم نباشد؛ چه آن مال منقول باشد و چه غیرمنقول؛ اما با توجه به ماده 139 و ماده 51 آئین نامه اجرائی، مجهول المالک از نظر ثبتی، ملک غیرمنقولی است که ظرف مهلت مقرر درخواست آن نشده باشد؛ هر چند که مالک آن معلوم و مشخص باشد. ممکن است مالی از نظر ثبتی مجهول المالک باشد؛ اما از نظر قانون مدنی، مجهول المالک نباشد؛ مانند مال غیرمنقولی که مالک آن معلوم باشد؛ اما در ظرف مهلت مقرر، درخواست ثبت آن را نکرده باشد.
بر اساس ماده 142 الحاقیه قانون ثبت، نسبت به املاک مجهول المالک و املاکی که درباره آنها تقاضای ثبت نشده یا به ثبت نرسیده باشد و در اجرای قانون اصلاحات ارضی به زارعین واگذار شده یا بشود احتیاج به تقاضای ثبت از طرف منتقل الیه ندارد. ثبت محل مکلف است بر طبق انتقالاتی که واقع شده یا می شود، پرونده ای به نام هر یک از خریداران تشکیل داده و اعم از اینکه ملک به صورت مشاع یا مفروز به زارع منتقل شده باشد، بدون انتشار آگهیهای نوبتی، حصه متصرفی زارع را تحدید و به صدور سند مالکیت آن اقدام نماید. این عملیات از پرداخت هر گونه حق الثبت و هزینه مقدماتی و بهای سند مالکیت و سایر هزینه های مربوط معاف می باشد. همچنین، درخواست ثبت اعیان احداث شده بر روی زمینی که قبلا ثبت شده و طبق سند رسمی، مالک به دیگری اجازه احداث اعیان در آن داده است برابر ماده 104 مکرر آئین نامه قانون ثبت، نیازی به تکمیل اظهارنامه ثبتی ندارد.
مأمور اداره ثبت پس از انتشار آگهی موضوع ماده 10، در محلی که برای ثبت املاک آن معین و اعلام شده است، حاضر شده و به ترتیب، املاک را شماره گذاری و پلاک مخصوصی روی آنها نصب می نماید. مأمور مذکور برای هر یک از املاک؛ اعم از شهری یا روستائی یا زراعی شش دانگی، یک شماره در نظر گرفته و برای اعیانی؛ اعم از خانه و دکانهای مستقل شش دانگی، نیز شماره ای مستقل در نظر گرفته و روی ملک نصب می نماید که این شماره را شماره اصلی می نامند. چنانچه هر یک از مزارع و اراضی فوق به قطعات مفروزی تقسیم شود، برای هر یک از اعیانی یا قطعات افرازی، یک شماره فرعی منظور می گردد؛ مثلا اگر شماره اصلی ملک 4 باشد، قطعات مفروزه به ترتیب 1 فرعی از 4 اصلی، 2 فرعی از 4 اصلی و ... شماره گذاری می شوند. اگر شماره های فرعی مجددا تقسیم گردد، برای آنها نیز شماره های فرعی در نظر گرفته می شود؛ مثلا اگر شماره اصلی 4 فوق به چند قسمت تقسیم گردد و سپس، شماره 3 فرعی مجددا به چند قطعه تقسیم شود، آخرین شماره فرعی برای پلاک جدید در نظر گرفته می شود و از آخرین شماره شروع می شود؛ مثلا گفته می شود پلاک شماره 11 فرعی از 3 فرعی از 4 اصلی بخش ... . شماره ملک را که به شرح فوق تعیین می گردد بر روی قطعه ای فلزی حک نموده و بر روی ملک نصب می نمایند که شماره همین پلاک پس از ثبت ملک، در دفترچه مالکیت نیز قید می گردد.