« شوراهای محلی » چه نقشی در اداره امور کشور، دارند؟
از دستآوردهای مهم « انقلاب » و از مظاهر « دموکراسی » و « حاکمیت مردم »، « ایجاد شوراهای اسلامی » است. هدف از تشکیل « شوراهای اسلامی »، این است که: 1- مردم از پائینترین سطح جامعه تا بالاترین سطح آن، در « اداره امور »، مشارکت نمایند و نسبت به « امور محلی و سازمانی » خود، « احساس شخصیت و مسئولیت » نمایند. 2- از این طریق، « زمینه بحث در سطح ملی و محلی » برای « افراد »، فراهم شود و « مسائل اجتماعی » با بی غرضی و با دید انتقادی، مطرح شده و راه حل مناسبی برای آنها، پیدا گردد. 3- « روابط سالم و مردمی » جایگزین « روابط شخصی » و « بوروکراسی پیچیده و استبدادی »، گردد. « شوراهای اداری و کارگری » در بحبوحه « انقلاب »، در « سازمانها »، « محلات »، « مراکز آموزشی »، با عناوین « شوراها »، « کمیته ها » و « هیئتها »، ایجاد شدند و نقش آنها در ابتداء، « سازمان دادن و رهبری تظاهرات، راهپیمائیها، اعتصابها و به طور کلی، مبارزه با رژیم گذشته » بود. « لایحه قانونی شوراهای محلی » و نیز، « قانون انتخابات شوراهای شهر و طریقه اداره آن » در 14 تیر 1358 هجری شمسی، به تصویب رسیدند. همچنین، « تصویبنامه هیئت وزیران » درباره « اصول تشکیل شوراهای کارکنان در مؤسسات دولتی و خصوصی »، در 15 مهر 1358 هجری شمسی، « قانون تشکیلات شوراهای اسلامی » در تاریخ 1 آذر 1361 هجری شمسی و « قانون تشکیلات وظائف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران » در سال 1375 هجری شمسی، تصویب گردیدند. در « تقسیمات کشوری »، « امور و خدمات محلی » بر اساس « عدم تمرکز اداری » و توسط « سازمانهای محلی » و « شوراهای محلی »، اداره می شود. در « نظام گذشته »، « سازمانهای محلی » یا « شوراهای محلی » را « انجمن » می نامیدند. هیچ یک از مقررات تصویب شده پیرامون « شوراهای اسلامی »، عملاً، اجراء نشده و « قانون مصوب 1 خرداد 1375 هجری شمسی » جایگزین تمامی این « قوانین »، گردید. در « قانون سابق شوراهای اسلامی 1361 هجری شمسی »، در هر « روستا »، « شهرک »، « دهستان »، « بخش »، « شهرستان » و« استان »، یک « شورا » وجود داشت و این امر با دستور « قانون اساسی »، در مورد « تعداد شوراها »، مطابقت داشت. مطابق « قانون جدید 1375 هجری شمسی »، بیش از 4 « شورا »؛ یعنی « روستا »، « بخش »، « شهر » و « شهرک »، پیش بینی نشده است و بر این اساس، « انتخابات شوراها » برای اولین بار، پس از « انقلاب »، صورت گرفته است. انتخاب اعضای « شوراهای شهرستان »، « شوراهای استان » و « شورای عالی استان » دو درجه است. همه « شوراهای اسلامی » « انتخابی » هستند و همه آنها « واحدهای سرزمینی غیرمتمرکز » و جزء « اشخاص حقوقی حقوق عمومی »، به شمار می آیند. « دوره فعالیت » هر « شورا » از تاریخ تشکیل، 4 سال بوده و انتخاب مجدد اعضای آن « بلامانع » است. تعداد اعضای « شوراهای اسلامی روستاهای تا 1500 نفر جمعیت » 3 نفر و « روستاهای بیش از 1500 نفر » نیز، 5 نفر می باشد. همچنین، تعداد اعضای « شورای بخش » 5 نفر است که با « اکثریت نسبی » و از بین « نمایندگان »، انتخاب می شوند. این « شورا » پس از تشکیل حداقل، سه چهارم « شوراهای روستاهای تابع بخش »، تشکیل می گردد. از هر « روستا »، بیش از 1 نفر، نباید در « شورای بخش »، عضویت داشته باشد. در صورتی که تعداد « روستاهای بخش » کمتر از 5 مورد، باشد، اعضای « شورای بخش » از میان « مجموع اعضای شوراهای روستاها » انتخاب می شوند و حداقل، از هر « روستا »، 1 نفر، باید انتخاب گردد. تعداد اعضای « شورای اسلامی شهر و شهرک » از قرار ذیل، هستند: الف- درمورد « شهرکهای از 200 خانوار تا 000/1 خانوار »، 3 نفر و برای « شهرکهای از 000/1 خانوار به بالا »، 5 نفر. ب- در مورد « شهرهای تا 000/50 نفر جمعیت »، 5 نفر. ج- در مورد « شهرهای بیش از 000/50 تا 000/200 نفر جمعیت »، 7 نفر. د- در مورد « شهرهای بیش از 000/200 تا 000/000/1 نفر جمعیت »، 9 نفر. ه- در مورد « شهرهای بیش از 000/000/1 نفر جمعیت »، 11 نفر. و- در مورد « شهر تهران »، 15 نفر. « ملاک تعیین تعداد اعضای شهر و روستا » « آخرین سرشماری جمعیتی » می باشد. مکانهای جمعیتی خارج از « محدوده قانونی و حریم شهر » که حداقل، دارای 200 نفر « خانوار »، بوده و « عرفاً »، « شهرک » نامیده می شوند « انتخابات » منحصراً، جهت ایجاد « شورای شهرک »، انجام و این « شورا » عهده دار وظائف « شورای شهرک » خواهد بود.
« تعداد اعضای علی البدل » از 2 تا 6 نفر؛ به تناسب « تعداد اعضای اصلی هر شورا » و با اولویت از لحاظ « تعداد آراء »، بعد از « حائزین اکثریت »، قرار می گیرد. هر شخصی می تواند فقط، عضو یک « شورا » باشد و « مدت عضویت » او جزو « سوابق خدمت » او، محسوب می گردد. همچنین، « جلسات شورا » با دو سوم مجموع « اعضای اصلی »، رسمیت می یابد و « تصمیمات » با « اکثریت مطلق آرای حاضرین »، معتبر است.
اولین « جلسه شورا » ظرف 1 هفته پس از قطعیت « انتخابات »، به دعوت « مسئولان وزارت کشور »، در « حوزه انتخاباتی » و به « ریاست مسنترین اعضاء »، تشکیل می شود. در « جلسات شورا »، « نمایندگان مجلس »، « استانداران »، « فرمانداران »، « بخشداران »، « دهیاران » و « مدیران کل ادارات » می توانند بدون « حق رأی »، شرکت نمایند. « در صورت دعوت « شورای روستا » از « دهیار »، « شورای شهر » از « بخشدار » و « شورای شهر مرکز شهرستان » از « فرماندار »، « به صورت کتبی » و « با تعیین وقت قبلی »، آنها مکلف به شرکت در « جلسات « شورای مربوطه »، هستند و عدم حضور آنها بدون عذر موجه، « بازخواست » و « توبیخ » فرد توسط « مسئول مافوق » را در پی دارد. برگزاری « انتخابات شوراهای اسلامی » به عهده « وزارت کشور »، می باشد. همچنین، « انتخابات اعضای شوراها » به صورت « مستقیم »، « عمومی »، « با رأی مخفی » و « اکثریت نسبی آراء »، خواهد بود. در حوزه هائی که « انتخابات » به علت بروز « حوادث غیرمترقبه » و « مسائل سیاسی و امنیتی »، « متوقف « یا به جهات « قانونی »، « ابطال » شود یا « شورا » پس از « تشکیل »، « منحل » گردد، « انتخابات » برای تشکیل « شورا » باید حداکثر ظرف مدت 2 ماه، برگزار شود. هر گاه، « انتخابات » هر یک از « شورا »ها، « متوفف » یا « شورا » پس از « تشکیل »، « منحل » شود، تا برگزاری « انتخابات » مجدد، « استاندار » جانشین آن « شورا » خواهد بود؛ اما « جانشین شورای شهر تهران »، « وزیر کشور » و « جانشین شورای روستا » « شورای بخش » می باشد. « رسیدگی به صلاحیت داوطلبان نمایندگی » با « هیئتهای نظارت » و « مسئولیت صحت برگزاری انتخاببات حوزه انتخابیه » به عهده « هیئتهای اجرائی آن حوزه »، است. به علاوه، « رسیدگی به شکایت داوطلبانی که صلاحیت آنها رد می شود » مشترکاً، با « هیئتهای نظارت » و « هیئتهای اجرائی »، می باشد.